تحلیل ریخت‌شناسی شبکۀ شهری با رویکرد تعادل‌بخشی به فضا (مطالعۀ موردی: شبکۀ شهری استان هرمزگان)

تعادل‌بخشی به ساختار فضایی و تعیین شبکۀ شهری آینده، مأموریت بنیادین آمایش سرزمین تلقی می‌شود. شهرها به‌عنوان عناصر اصلی سازمان‌یابی فضا در قالب شبکۀ شهری سازمان می‌یابند. شبکۀ شهری درانطباق دو بعد فرم و کارکرد سنجیده می‌شود که از طریق تحلیل روابط آن‌ها می‌توان کارایی الگوهای مختلف را بررسی کرد. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف تحلیل ریخت‌شناسی شهری به منظور انطباق ابعاد ریخت‌شناسی و کارکردی شبکۀ شهری استان هرمزگان انجام گرفته است. هدف‌گذاری پژوهش از نوع کاربردی و روش‌شناسی آن به صورت توصیفی‌تحلیلی است. شاخص‌های تحلیلی پژوهش برای ریخت‌شناسی شبکۀ شهری در استان هرمزگان شامل شبکۀ راه‌ها، فاصلۀ میان سکونتگاه‌ها، جمعیت شهری و نوع خدمات است. ابزار تحلیلی پژوهش برای پیشبرد هدف پژوهش، تحلیل‌های فضایی تراکم، درون‌یابی فاصلۀ وزن‌گذاری‌شدۀ معکوس در قالب نرم‌افزار Arc GIS 10-4 است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد ریخت‌شناسی شبکۀ شهری استان هرمزگان از چهار الگو یعنی الگوی تک‌مرکزی، الگوی چندمرکزی، الگوی خطی و الگوی جزیره‌ای تبعیت می‌کند که موقعیت استقرار این الگوها در استان بیانگر رابطۀ بین موقعیت استقرار و ریخت‌شناسی شبکه است. به دلیل استقرار شهرهای بزرگ استان در مجاورت دریا، الگوهای تک‌مرکزی و خطی بیشتر تحت تأثیر عامل دریا شکل گرفته‌اند. همچنین الگوهای جزیره‌ای و منفرد علاوه بر جزایر استان، در پهنه‌های کوهستانی یا دشت‌های میان‌کوهی استقرار یافته‌اند. برایند پژوهش نشان‌دهندۀ آن است که منطبق‌نبودن فرم و کارکرد موجب ارتباط و تعامل ضعیف حوزه‌های هم‌پیوند شهری می‌شود. این ناهمخوانی، تحقق بهره‌مندی شبکۀ شهری از فرصت‌های هم‌جواری را کاهش می‌دهد و کارایی شبکه ضعیف می‌شود.